De leerplichtambtenaar komt in beeld als er sprake is van schoolverzuim. Verzuim kan verschillende oorzaken hebben. Het kan een signaal zijn van dingen die niet goed gaan in het leven van een jongere. De leerplichtambtenaar gaat met ouders en de leerling (vanaf 12 jaar) in gesprek om te bepalen wat er nodig is om het schoolverzuim te stoppen.
Vanaf 12 jaar zijn jongeren zelf ook verantwoordelijk voor schoolverzuim.
Ouders zijn verantwoordelijk voor de inschrijving van hun kind bij een school/onderwijsinstelling. De leerplichtambtenaar komt in actie als een jongere geen schoolinschrijving heeft en stelt danĀ een onderzoek in.